Miras hukukunun en önemli belgelerinden biri olan vasiyetname, bir kişinin ölümünden sonra malvarlığının nasıl paylaşılacağını belirleyen tek taraflı ve ölüme bağlı tasarruftur. Ancak her vasiyetname geçerli değildir. Vasiyetnamenin hem şekli hem de içeriği açısından belirli kurallara uygun şekilde düzenlenmesi gerekir. Aksi hâlde iptal davası ile geçersiz hale getirilebilir.
Bu yazıda, vasiyetname nedir, nasıl düzenlenir, hangi türleri vardır, iptal edilme sebepleri nelerdir, kimler hangi süre içinde iptal davası açabilir gibi konular güncel Türk Medeni Kanunu ışığında açıklanacaktır.
Vasiyetname Nedir?
Vasiyetname, kişinin kendi iradesiyle ölümünden sonra geçerli olmak üzere malvarlığı üzerinde yaptığı tek taraflı bir ölüme bağlı tasarruftur.
Yasal Dayanak:
- Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 531 – 544
- 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun miras hükümleri
Vasiyetnamenin Temel Özellikleri
- Kişisel bir işlemdir; başkası adına düzenlenemez.
- Tek taraflıdır; karşı tarafın kabulü gerekmez.
- Ölümle hüküm ifade eder.
- Şekil şartlarına uyulması zorunludur.
- Geri alınabilir veya iptal edilebilir.
Vasiyetname Türleri
1. Resmi Vasiyetname (TMK m. 532-534)
- Noter, sulh hâkimi veya yetkili memur huzurunda düzenlenir.
- İki tanığın imzası ve beyanı gerekir.
- En güvenli vasiyet türüdür.
2. El Yazılı Vasiyetname (TMK m. 538)
- Tamamı vasiyet edenin kendi el yazısıyla yazılmış olmalıdır.
- Tarih ve imza bulunmalıdır.
- Tanık gerekmez, ancak en çok iptale konu olan türdür.
3. Sözlü Vasiyetname (TMK m. 539)
- Olağanüstü hâllerde (savaş, felaket, ölüm tehlikesi) mümkündür.
- İki tanığa beyan edilir.
- Tanıklar en kısa sürede yazıya döküp hakime verir.
Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?
- Vasiyetçinin fiil ehliyeti olmalıdır.
- Gerçek irade ile düzenlenmelidir.
- Uygun vasiyet türü seçilmelidir.
- İçerik açık, anlaşılır ve çelişkisiz olmalıdır.
- Kanunda belirtilen şekil şartlarına uyulmalıdır.
Vasiyetnamenin İçeriğinde Neler Olabilir?
- Mal paylaşımı
- Belirli bir malın bir kişiye bırakılması
- Mirasçılıktan çıkarma (ıskat)
- Vasiyet alacaklısı tayini
- Şartlı ya da süreli hükümler
Vasiyetnamenin Geçersizliği ve İptal Davaları
Her vasiyetname yasal değildir. Aşağıdaki durumlarda vasiyetnameye iptal davası açılabilir:
1. Şekil Şartlarına Aykırılık
- El yazılı vasiyette bilgisayarda yazılmış belge
- Eksik tarih veya imza
- Tanıksız resmi vasiyet
2. Ehliyetsizlik
- Vasiyet düzenleme tarihinde zihinsel yetilerin yerinde olmaması
- Alkol veya ilaç etkisi altında olma
3. Hata, Aldatma, Zorlama
- Vasiyetçinin yanılgıya düşürülmesi
- Zorla veya tehdit altında düzenleme
4. Kamu düzenine aykırılık
- Ahlaka, hukuka aykırı içerikler
Vasiyetnamenin İptali Davası
Kimler Açabilir?
- Yasal mirasçılar
- Atanmış mirasçılar
- Vasiyet alacaklısı
- Menfaati etkilenen üçüncü kişiler
Hangi Sürede Açılır?
- Vasiyetin öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıl içinde
- Her hâlükârda vasiyetnamenin açılmasından itibaren 10 yıl içinde
Yetkili Mahkeme:
- Vasiyetçinin son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesi
Vasiyetnamenin Geri Alınması
Vasiyet eden kişi, dilediği zaman vasiyetini:
- Yeni bir vasiyetname ile
- Vasiyetnamenin imha edilmesiyle
- Sözlü beyanla
geri alabilir. Geri alma işlemi yeni vasiyetin tarih olarak daha yeni olmasıyla geçerlilik kazanır.
Vasiyetnamenin Açılması Süreci
- Ölüm sonrası noter veya mahkeme tarafından resmi vasiyetname açılır.
- İlgililere bildirilir.
- İtiraz edilirse iptal davası açılabilir.
- Geçerli ise miras paylaşım süreci başlar.
Vasiyetnamenin İptal Davalarında İspat Araçları
- Tanık beyanları
- Sağlık raporları
- Adli tıp raporları
- El yazısı karşılaştırmaları
- Kamera kayıtları
Yargıtay Kararlarıyla Uygulama Örnekleri
Yargıtay 1. HD, 2021/6245 E., 2022/1354 K.:
“El yazısı vasiyetin, tarih ve imza içermemesi nedeniyle geçersizliğine karar verilmesi isabetlidir.”
Yargıtay 3. HD, 2020/4344 E., 2021/2233 K.:
“Zihinsel yetilerini kaybetmiş kişiye ait vasiyetname, iptal sebebidir.”
Vasiyetname Düzenlerken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Mutlaka hukukçu desteği alınmalıdır.
- El yazısı vasiyetlerde imza ve tarih eksiksiz olmalı
- Mirasçı atamalarında çelişki yaratılmamalı
- Şartlı vasiyetlerde açık ve ölçülebilir ifadeler kullanılmalı
Sonuç
Vasiyetname düzenleme ve iptal davaları, miras hukukunun en hassas ve karmaşık alanlarından biridir. Doğru şekilde hazırlanmış bir vasiyetname, miras paylaşımında olası anlaşmazlıkları önlerken; usule aykırı veya hileli düzenlenmiş vasiyetler, ciddi davalara ve aile içi çatışmalara yol açabilir. Bu nedenle hem vasiyet düzenleyecek kişilerin hem de hak iddia eden mirasçıların uzman desteğiyle hareket etmeleri büyük önem taşır.