📌 Giriş
İş sağlığı ve güvenliği (İSG), çalışanların işyerinde güvenli ve sağlıklı bir ortamda çalışmasını sağlamak için uygulanan yasal düzenlemeler bütünüdür. İşverenler, işçilerin çalışma ortamını güvenli hale getirmekle yükümlüdür. İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri alınmadığında, iş kazaları ve meslek hastalıkları meydana gelebilir ve işveren ciddi hukuki sorumluluklarla karşılaşabilir.
📌 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işverenin İSG konusundaki yükümlülüklerini düzenler.
Bu makalede, işverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri, çalışanların hakları, iş kazalarının önlenmesi için alınması gereken tedbirler ve İSG kurallarına uyulmaması halinde doğabilecek hukuki sorumluluklar detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 İş sağlığı ve güvenliği (İSG), işçilerin sağlık ve güvenliğini korumayı amaçlayan kurallar ve uygulamalardır.
✔ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işverenin yükümlülüklerini belirler.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu, işçilerin güvenli çalışma hakkını düzenler.
✔ İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmelikleri, sektörlere özel güvenlik önlemlerini içerir.
📌 Örnek: Bir inşaat firması, çalışanlarına baret, emniyet kemeri ve güvenlik eğitimi sağlamakla yükümlüdür.
📌 Önemli Not: İSG kurallarına uymayan işverenlere idari para cezası ve hukuki yaptırımlar uygulanabilir.
📌 İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamındaki Yükümlülükleri
📌 İşverenler, işçilerin güvenliğini sağlamak için belirli yükümlülüklere sahiptir.
✔ 1️⃣ Risk Değerlendirmesi Yapmak ve Önlem Almak
- İşveren, işyerindeki riskleri belirlemeli ve önleyici tedbirler almalıdır.
✔ 2️⃣ İşçileri İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Eğitmek
- İşveren, işçilere düzenli İSG eğitimi vermek zorundadır.
✔ 3️⃣ İşçilerin Sağlığını Gözetmek ve Periyodik Muayeneleri Sağlamak
- İşveren, işçilere düzenli sağlık kontrolleri yaptırmalıdır.
✔ 4️⃣ Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Sağlamak
- İşveren, işçilere uygun baret, eldiven, gözlük gibi koruyucu ekipmanları ücretsiz vermelidir.
📌 Örnek: Bir kimya fabrikasında çalışanlara gaz maskesi ve özel kıyafet verilmelidir.
📌 Önemli Not: İşveren, sağladığı kişisel koruyucu donanımların kullanılmasını denetlemek zorundadır.
📌 Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamındaki Hakları
📌 İşçiler, iş sağlığı ve güvenliği kapsamında çeşitli haklara sahiptir.
✔ 1️⃣ Güvenli Çalışma Ortamı Talep Etme Hakkı
✔ 2️⃣ İSG Eğitimi Alma Hakkı
✔ 3️⃣ Kişisel Koruyucu Ekipman Kullanma Hakkı
✔ 4️⃣ İş Kazası veya Meslek Hastalığı Durumunda Tazminat Talep Etme Hakkı
📌 Örnek: Bir maden işçisi, yeterli havalandırma sistemi olmayan bir ortamda çalışmayı reddedebilir.
📌 Önemli Not: İşçiler, iş sağlığı ve güvenliği ihlali durumunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayette bulunabilir.
📌 İş Kazalarının Önlenmesi İçin Alınması Gereken Tedbirler
📌 İş kazalarının önlenmesi için işverenlerin alması gereken başlıca önlemler şunlardır:
✔ 1️⃣ Çalışanlara Düzenli İş Güvenliği Eğitimi Vermek
✔ 2️⃣ Makine ve Ekipmanları Düzenli Olarak Bakımdan Geçirmek
✔ 3️⃣ Acil Durum Planları ve Tahliye Tatbikatları Düzenlemek
✔ 4️⃣ İşyerinde Yeterli Aydınlatma ve Havalandırma Sağlamak
✔ 5️⃣ İş Kazalarını ve Riskleri İzleyerek Raporlama Yapmak
📌 Örnek: Bir fabrika, yangın tatbikatı yaparak çalışanlarını acil durumlara karşı hazırlıklı hale getirmelidir.
📌 Önemli Not: İşveren, iş kazalarını en geç 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadır.
📌 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarına Uyulmaması Halinde Hukuki Sorumluluklar
📌 İşveren, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymadığında hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir.
✔ 1️⃣ İdari Para Cezaları
- İşveren, İSG kurallarına uymadığı takdirde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından para cezasına çarptırılabilir.
✔ 2️⃣ Tazminat Davaları
- İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işçiler maddi ve manevi tazminat davası açabilir.
✔ 3️⃣ Ceza Davaları
- Ölümlü veya ağır yaralanmalı iş kazalarında, işveren kusurlu bulunursa hapis cezası alabilir.
📌 Örnek: Bir inşaat şirketi, işçilerine yeterli güvenlik ekipmanı sağlamadığı için iş kazası meydana gelirse, işveren tazminat ödemek ve ceza davasıyla karşı karşıya kalmak zorunda kalabilir.
📌 Önemli Not: İş sağlığı ve güvenliği ihlalleri için işçiler, 10 yıl içinde tazminat davası açabilir.
📌 İş Sağlığı ve Güvenliği İhlali Durumunda İşçilerin Başvurabileceği Hukuki Yollar
📌 İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği ihlalleri karşısında başvurabileceği hukuki yollar şunlardır:
✔ 1️⃣ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Şikayet
✔ 2️⃣ İş Mahkemesinde Tazminat Davası Açma
✔ 3️⃣ Ceza Soruşturması Başlatma
📌 Örnek: İşveren, iş güvenliği tedbirlerini almadığı için işçi ağır yaralanmışsa, işçi iş mahkemesinde tazminat davası açabilir.
📌 Önemli Not: İş kazası sonrası işçinin sigorta primleri eksiksiz yatırılmış olmalıdır.