Giriş
Miras, bir kişinin ölümüyle birlikte malvarlığının yasal veya atanmış mirasçılarına geçmesiyle oluşan hukuki bir süreçtir. Mirasın paylaşımı (taksimi), mirasçılar arasında adil ve yasal zeminde bir bölüşüm yapılmasını gerektirir. Bu süreç, uygulamada sıkça uyuşmazlıklara yol açsa da Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir.
Bu rehberde, mirasın paylaşımı nasıl yapılır, kimler mirasçıdır, hangi mallar nasıl bölüştürülür, mirasçılar arasında anlaşmazlık çıkarsa ne olur gibi temel sorular, güncel mevzuat ve uygulama ışığında açıklanmıştır.
1. Mirasçı Türleri Kimlerdir?
A. Yasal Mirasçılar
TMK’ya göre yasal mirasçılar şu şekildedir:
| Zümre | Mirasçılar | Açıklama |
|---|---|---|
| 1. zümre | Altsoy (çocuklar, torunlar) | Mirasın tamamı altsoya gider |
| 2. zümre | Anne, baba ve onların altsoyu | Altsoy yoksa devreye girer |
| 3. zümre | Büyükanne, büyükbaba ve onların altsoyu | Önceki zümreler yoksa mirasçı olurlar |
| Eş | Her zümreyle birlikte mirasçıdır | Pay oranı zümreye göre değişir |
B. Atanmış Mirasçılar
Miras bırakan vasiyetname veya miras sözleşmesi ile mirasını bir kişiye bırakabilir.
C. Devlet
Hiç mirasçı yoksa miras devlete geçer (TMK m.501).
2. Mirasın Paylaşım Oranları
Miras, yasal mirasçılar arasında belirli oranlara göre paylaşılır:
| Mirasçılar | Miras Payı |
|---|---|
| Eş + çocuk(lar) | Eş: 1/4, çocuklar: kalan 3/4 eşit paylaşılır |
| Eş + anne-baba | Eş: 1/2, anne ve babaya 1/4’er |
| Eş + büyükanne-büyükbaba | Eş: 3/4, büyükanne/büyükbaba: kalan 1/4 |
| Yalnızca çocuklar | Her biri eşit pay alır |
📌 Evlilik dışı çocuklar, evlilik içi çocuklarla aynı haklara sahiptir.
3. Mirasın Paylaşımı (Taksimi) Nasıl Yapılır?
A. Miras Ortaklığı (İştirak Halinde Mülkiyet)
Miras bırakanın ölümüyle birlikte, mirasçılar malvarlığında ortak malik olurlar. Bu aşamada:
- Hiçbir mirasçı tek başına malları satamaz
- Tüm kararlar oybirliğiyle alınır
- Bu dönem, taksim yapılana kadar sürer
B. Paylaşımın Yapılması
- Anlaşmalı Paylaşım (Sulh Yoluyla)
Tüm mirasçılar, miras mallarını kendi aralarında bir miras paylaşım sözleşmesi ile taksim edebilir.
➡️ Noterde düzenlenmesi tavsiye edilir. - Mahkeme Yoluyla Paylaşım (Taksim Davası)
Taraflar anlaşamazsa, mirasçılardan biri mahkemeye başvurarak ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davası açabilir.
4. Miras Paylaşımında Uyuşmazlıklar
A. Mal Kaçırma İddiası
Miras bırakan, bazı mallarını diğer mirasçılardan gizlice devretmişse, bu durumda tapu iptal ve tescil davası açılabilir.
B. Saklı Payın İhlali
Miras bırakan, bazı mirasçıları dışlayarak malvarlığını başkasına bırakırsa; saklı pay sahibi mirasçılar tenkis davası açarak haklarını geri alabilir.
C. Paylaşımın Adaletsiz Yapılması
Bir malın değerinden düşük gösterilmesi veya eksik paylaşım olması durumunda taksim sözleşmesinin iptali davası gündeme gelir.
5. Miras Mallarının Değerlendirilmesi
Paylaşım öncesinde miras malları:
- Ekspertiz raporlarıyla veya
- Taraflar arasında uzlaşıyla
değerlenir.
Miras malları türleri:
- Gayrimenkuller (arsa, ev)
- Banka hesapları
- Araçlar
- Hisse senetleri
- Tarım arazileri
- Ziynet eşyaları
- Şirket hisseleri
6. Şirket Ortaklığı ve Miras
Mirasçılar, ölen kişinin şirket ortaklığı varsa:
- Limited şirkette → paylar mirasçılara intikal eder ancak şirket sözleşmesi kısıtlama getirebilir.
- Anonim şirkette → hisse senetleri serbestçe mirasçılara geçer.
📌 Bu durumda şirket ana sözleşmesi kontrol edilmelidir.
7. Taksim Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?
Mirasçıların tümü bir araya gelerek;
- Hangi malın kime verileceğini,
- Mal değerlerinin eşitlenip eşitlenmeyeceğini,
- Nakdi ödemeler yapılacaksa nasıl yapılacağını,
belirleyen bir taksim sözleşmesi hazırlar.
📌 Tarafların tamamının imzası şarttır. Noterde yapılması önerilir.
8. Yargıtay Kararları Işığında Paylaşım
- Yargıtay 1. HD, 2021/2469 E.: “Mirasçılardan biri paylaşımı engelliyorsa, diğer mirasçıların izale-i şuyu davası açma hakkı doğar.”
- Yargıtay 8. HD, 2020/5096 E.: “Taksim sözleşmesinde açık irade beyanı varsa ve taraflar serbestçe karar vermişse geçerlidir.”
- Yargıtay 14. HD, 2019/7841 E.: “Paylaşım öncesi miras mallarına ilişkin gizleme varsa, diğer mirasçılar tapu iptal davası açabilir.”
9. Miras Paylaşımı Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
✅ Tüm miras mallarının tespit edilmesi
✅ Mirasçıların güncel adreslerinin belirlenmesi
✅ Vergi borcu, ipotek gibi kayıtların kontrolü
✅ Taksim sözleşmesinin geçerliliği için noter düzenlemesi
✅ Saklı paylara saygı gösterilmesi
Sonuç
Mirasın paylaşımı, mirasçıların haklarının adil şekilde belirlenmesi ve uygulanması açısından hassas bir süreçtir. Gerek anlaşmalı taksim gerekse mahkeme yoluyla yapılacak paylaşımda Türk Medeni Kanunu hükümleri, yargı kararları ve mal varlığının özellikleri dikkate alınmalıdır. Uyuşmazlık yaşanmaması adına, süreç başından itibaren hukuki destek alınması tavsiye edilir.